Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους

 

Σχολική βία: 

Όταν η ιστορία κρύβει μέσα της μια άλλη...

Οι Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους κυκλοφόρησαν τον Ιανουάριο του 2013 από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Ανήκει στη σειρά Βατόμουρο που απευθύνεται στα παιδιά των πρώτων και μεσαίων τάξεων του δημοτικού, όπως όμως αποδεικνύεται συχνά, τα βιβλία δεν έχουν ηλικία και έτσι στον ένα χρόνο της κυκλοφορίας του βιβλίου με εξέπληξε η αποδοχή του από τα παιδιά των μεγάλων τάξεων του δημοτικού. Προφανώς γιατί εκείνα κατανοούν βαθύτερα και σε όλη της την έκταση την έννοια του εκφοβισμού, που βασικό του στοιχείο είναι η πρόθεση.

Στο βιβλίο συναντάμε την ίδια ιστορία, τη λεκτική βία που δέχεται ο Ορέστης από το Ντίνο, ειπωμένη δυο φορές από δυο διαφορετικά πρόσωπα: Στην πρώτη ιστορία τη διήγηση αναλαμβάνει ο φίλος του θύματος και παρατηρητής του περιστατικού, ο Γιάννης, ενώ στη δεύτερη, το παιδί που εκφοβίζει, ο θύτης, ο Ντίνος.

Δική μου επιδίωξη μέσα από αυτή τη διπλή προσέγγιση είναι:

• Να σκιαγραφήσω τους χαρακτήρες που εμπλέκονται σε ένα επεισόδιο ενδοσχολικής βίας.

•  Να αποδώσω κάποια από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του θύματος, του θύτη, αλλά και του παρατηρητή.

•  Να φωτίσω μέσα από το τις λίγες λέξεις της γιαγιάς του Γιάννη, του παρατηρητή, την έλλειψη βαρύτητας που δίνουμε κάποιες φορές ως γονείς ή κηδεμόνες σε όσα συμβαίνουν στα παιδιά μας, είτε παρασυρμένοι από την καθημερινότητα και τα προβλήματά της, είτε επειδή δεν αξιολογούμε σωστά μια κατάσταση, είτε ακόμη χειρότερα επειδή πιστεύουμε πως προστατεύουμε αυτούς που αγαπάμε παρακινώντας τους να «μη δίνουν σημασία σε ότι τους ενοχλεί, να αδιαφορούν, να το προσπερνούν», χωρίς να υπολογίζουμε πως κάποιες φορές αυτές οι παραινέσεις όχι μόνο δεν βοηθούν, αλλά οδηγούν στο αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα.

• Να φωτίσω την πλευρά του παιδιού που έχει βίαιη συμπεριφορά. Γι αυτό την ιστορία μας τη διηγείται από τη δική του πλευρά ο θύτης. Άραγε, τι θα είχε να πει εκείνος;

Όλα τα παραπάνω με την ελπίδα και την πρόθεση να μπορέσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο να αισθανθεί και να κατανοήσει τόσο τη θέση του θύματος όσο και εκείνη του θύτη. Τα βαθύτερα αίτια που κινούν τις συμπεριφορά τους.

Οι Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους δεν προτείνουν λύσεις. Πέρα βέβαια από την κυρίαρχη θέση που είναι φανερή στο βιβλίο: μιλάμε για αυτό που μας συμβαίνει/ μιλάμε για αυτό που συμβαίνει στο άλλο παιδί.

Η λύση στο βιβλίο βρίσκεται σε συνάφεια με τη μυθιστορηματική πλοκή, εξυπηρετεί το μύθο, την ιστορία. 
Άλλωστε πως θα μπορούσε να προταθεί μια λύση με αποδέκτες χιλιάδες διαφορετικούς αναγνώστες; Αυτό θα υποβίβαζε τη λογοτεχνία σε γενικευμένο και επικίνδυνο συνταγολόγιο, αφού για τόσο σοβαρά ζητήματα απαιτείται εξατομικευμένη παρέμβαση με βάση τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε παιδιού, της οικογένειας του, του σχολείου του αλλά και του τόπου στον οποίο ζει.

Η προσφορά ωστόσο ενός λογοτεχνικού βιβλίου που καταπιάνεται με ένα κοινωνικό φαινόμενο μπορεί να είναι πολύτιμη. Το βιβλίο μπορεί να βοηθήσει στην πολύπλευρη θέαση αυτού του φαινομένου, μπορεί να αποτελέσει αφορμή για σκέψη, για συζήτηση, για προβληματισμό, μπορεί να οδηγήσει απρόσμενα σε πιθανή αποκάλυψη σχετικών γεγονότων και περιστατικών που έχουν συμβεί στο παιδί-αναγνώστη και πάνω από όλα, μπορεί να μας εισάγει στον τρόπο σκέψεις και δράσης των ηρώων του, έτσι ώστε να πετύχουμε κάτι πολύτιμο: να μπούμε στη θέση του άλλου, να καλλιεργήσουμε δηλαδή την πολυπόθητη ενσυναίσθηση.