Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2014

Κι εσύ, μαμά... τον χαλβά σου





Η Έλενα Αρτζανίδου, λίγο καιρό μετά την κυκλοφορία του τρίτου βιβλίου της για ενήλικες,''Σιωπηλές σκιές'', επιστρέφει στη λογοτεχνία για παιδιά με ένα αληθινά... γλυκό βιβλίο!
Η Βάνα, βαφτισμένη Βαρβασούλα, βλέπει στο μάθημα του μπαλέτου τη συμμαθήτριά της, την Αμαλία, να ζαλίζεται και να πέφτει στην προσπάθειά της να κάνει μια χορευτική στροφή. Γρήγορα η Βάνα μαθαίνει από τα σχόλια των άλλων κοριτσιών αλλά και από τους γονείς της, πως η Αμαλία δεν τρέφεται καθόλου σωστά: αποφεύγει τα μαγειρεμένα φαγητά επειδή της φέρνουν αναγούλα, τρώει μόνο απ΄ έξω, ενώ φυσικά δεν πλησιάζει τα φρούτα και τις σαλάτες... Γι΄ αυτό το λόγο η φίλη της, όχι μόνο είναι παχουλή, αλλά αρχίζει πια να χάνει τις δυνάμεις της... Πώς λοιπόν η Αμαλία θα γίνει πρίμα μπαλαρίνα που τόσο ονειρεύεται;
Η Βάνα-Βαρβασούλα βρίσκει τη λύση...

Η συγγραφέας, που πάντα καταπιάνεται με άνεση με σοβαρά θέματα, μας δίνει μια όμορφη ιστορία, που με τρόπο αβίαστο φανερώνει στα παιδιά τη σημασία της σωστής διατροφής στην καθημερινότητάς μας και τον αντίκτυπο που έχει στην υγεία μας. Θα την αγαπήσουν όλα τα παιδιά και αναμφισβήτητα τα κορίτσια που άκοπα θα ταυτιστούν με την ηρωίδα.

Αξίζει να αναφερθεί πως για άλλη μια φορά, όπως έχει κάνει κατ΄επανάληψη και στο παρελθόν, η συγγραφέας χρησιμοποιεί ένα εντελώς ασυνήθιστο όνομα για την ηρωίδα της, ένα όνομα αυτή τη φορά με καταγωγή από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, φέρνοντας έτσι τα παιδιά σε επαφή με χαμένα κομμάτια της ιστορικής μας μνήμης.


Συγγραφέας: Έλενα Αρτζανίδου
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σειρά: Βατόμουρο (7 ετών και πάνω)
Ημ. έκδοσης: 6/11/14
Σελίδες: 48
Εικονογράφος: Λουγιάκη Αλεξία


Τρίτη 3 Ιουνίου 2014

Το περιβάλλον μέσα απο τη λογοτεχνία για παιδιά.


Εισήγηση στο πλαίσιο της ημερίδας «Το περιβάλλον μέσα από τη λογοτεχνία  για παιδιά», που διοργάνωσε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κόνιτσας Πραμάντων, στις 5-6-2012, με την παρουσία των δημοτικών σχολείων της Κόνιτσας.

Το περιβάλλον μέσα από τη λογοτεχνία για παιδιά.

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση, για το γεγονός πως μου δίνετε τη δυνατότητα, σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, να αναπτύξω τις σκέψεις μου γύρω από το θέμα «Το περιβάλλον μέσα από τη λογοτεχνία για παιδιά». 

Νιώθω επιπλέον την ανάγκη να σας συγχαρώ, που σκεφτήκατε να προσεγγίσετε το περιβάλλον μέσα από τη λογοτεχνία και να γίνεται μεσολαβητές ανάμεσα στο παιδί και στο βιβλίο, εκπληρώνοντας με τρόπο ιδανικό έναν από τους σημαντικότερους ρόλους του δασκάλου και συνεισφέροντας επιπλέον στο πολυπαθές ζήτημα της φιλαναγνωσίας.

Η φύση, αποτελεί βασικό και καθοριστικό παράγοντα για τη βιολογική, ψυχική και πνευματική ζωή του ανθρώπου. Το έδαφος, το φως, το κλίμα διαμορφώνουν τη βιολογική του υπόσταση και επιδρούν άμεσα στην υγεία του.

Στη φύση ο άνθρωπος βρίσκει την ψυχική του γαλήνη και ξεκούραση, ηρεμεί και χαλαρώνει.

Στη φύση ασκεί την αισθητική του. Η ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος τον γοητεύει, νιώθει ευφορία αντικρίζοντας την αρμονία και την ομορφιά του.

Και βέβαια από τη φύση δέχεται ερεθίσματα που τον συγκινούν και αποτελούν αφορμή για καλλιτεχνικές δημιουργίες. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως στις Τέχνες και βέβαια στη ζωγραφική και στη λογοτεχνία, η φύση έχει αποτελέσει κεντρικό θέμα και έχει σταθεί αφορμή να γεννηθούν καλλιτεχνικά κινήματα και τεχνοτροπίες.



Ποια είναι όμως η θέση του περιβάλλοντος στην λογοτεχνία για παιδιά;

Ας διασαφηνίσουμε αρχικά τον όρο. Λέγοντας "Λογοτεχνία για παιδιά" εννοούμε «το σύνολο των αισθητικά δικαιωμένων κειμένων που είναι σε θέση να συμβάλλουν στην ψυχαγωγία των παιδιών και στην πνευματική τους καλλιέργεια, δηλαδή στην ανάπτυξη της ικανότητας για αντίληψη της ομορφιάς, στην ωρίμανση της προσωπικότητας και στη διαμόρφωση ελεύθερης συνείδησης.»(1)

 Η Λογοτεχνία για παιδιά μετρά ως σήμερα περίπου 150(2) χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα. Η μεγάλη και ουσιαστική ώθηση της δόθηκε ωστόσο από τα μέσα της δεκαετίας του 70΄. Είναι η εποχή που η ελληνική κοινωνία έρχεται αντιμέτωπη με διάφορες πολιτικοκοινωνικές αλλαγές. Είναι η εποχή που γεννιούνται διάφορα κινήματα, ειρηνιστικά, οικολογικά, φεμινιστικά, αντιρατσιστικά, αλλάζοντας έτσι την ως τότε θεώρηση για τον κόσμο και  επιβάλλοντας κατά κάποιο τρόπο στη λογοτεχνία να ανανεώσει και να εμπλουτίσει τη θεματολογία της. Είναι επίσης η εποχή που η λογοτεχνία για παιδιά απαγκιστρώνεται από ηθικολογίες και διδακτισμούς του παρελθόντος. Αυτή την περίοδο αρχίζουν να γεννούνται τα βιβλία που αναφέρονται σε περιβαλλοντικά ζητήματα.

Η αρχή γίνεται με το «Εμένα με νοιάζει»  της Γαλάτιας-Γεωργιάδου Σουρέλη που εκδόθηκε το 1977 (Εκδόσεις Εστία). Από τότε τα βιβλία που αναφέρονται στη φύση αρχίζουν να καταλαμβάνουν ένα πολύ σημαντικό μέρος της λογοτεχνικής παραγωγής.

Σύμφωνα μάλιστα με τον Ανδρέα Καρακίτσιο,(3)τα αφηγήματα με οικολογικό περιεχόμενο (μυθιστόρημα, διήγημα, παραμύθι, νουβέλα), τα επόμενα χρόνια έφτασαν να κατέχουν ποσοτικά, το μεγαλύτερο κομμάτι της βιβλιοπαραγωγής, της ελληνικής λογοτεχνίας για παιδιά.
Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτή την ποσοτική υπεροχή είναι φανεροί: Τα δεκάδες περιβαλλοντικά προβλήματα που πνίγουν τον πλανήτη την τελευταία 40ετία και για τα οποία είναι υπεύθυνος ο άνθρωπος με την αλαζονική συμπεριφορά του. Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας υποβοήθησε με τη σειρά της την αλόγιστη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση. 
 Ό άνθρωπος πότε με το να τη μολύνει, πότε με το να προσπαθεί να τη φέρει στα μέτρα του, διατάραξε την οικολογική ισορροπία με αποτέλεσμα να τίθεται πλέον σε κίνδυνο και η δική του επιβίωση. Και ενώ οικολογικές καταστροφές είχαμε και στο παρελθόν, αυτές δεν οδηγούσαν σε ιδιαίτερο προβληματισμό καθώς υπήρχε η λανθασμένη πεποίθηση πως η φύση έχει την ικανότητα να αφομοιώσει τις συνέπειες των καταστροφών αυτών.(4)
 

Η Λογοτεχνία για παιδιά λοιπόν συναντά το περιβάλλον επιδιώκοντας να ευαισθητοποιήσει το μικρό αναγνώστη και να συμβάλει στη δημιουργία οικολογικής σκέψης. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως στην πραγματικότητα προσπαθεί να «μυήσει» το παιδί στην προστασία του περιβάλλοντος, επιχειρώντας να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης.

Φορείς αυτής της ιδέας οι συγγραφείς οι οποίοι γράφοντας ιστορίες που δεν τρομοκρατούν, δεν κινδυνολογούν, δεν συνθηματολογούν, δεν «διδάσκουν», μεταδίδουν την αγάπη για τη φύση και αφήνουν έντεχνα να αποκαλυφθεί η αλληλεπίδραση και η αμοιβαία εξάρτηση όλων των οργανισμών που απαρτίζουν τα οικοσυστήματα στον πλανήτη γη. Καταφέρνουν έτσι -τις περισσότερες φορές- να εναποθέσουν στα χέρια όσων σχετίζονται με την αγωγή των παιδιών και ένα αποτελεσματικό «εργαλείο» προσέγγισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Γιατί η λογοτεχνία έχει δύναμη μαγική. Μια δύναμη που απορρέει από τη γοητεία που αποπνέει ο οικουμενικός, ποιητικός και συμβολικός λόγος του παραμυθιού, το οποίο μόνο του μπορεί να διασφαλίσει με τρόπο φυσικό την εξοικείωση του παιδιού με περιβαλλοντικά θέματα και μάλιστα πολύ πιο ομαλά απ’ ό,τι τα σχολικά βιβλία ή τα βιβλία γνώσεων. 
Είναι αξιοσημείωτο άλλωστε πόσο ευκολότερα επιτυγχάνεται η πρόσκτηση των γνώσεων μέσα από τη λογοτεχνία, αν και σε αυτή προέχει το συγκινησιακό στοιχείο και όχι το γνωστικό.


Όμως η προστασία της φύσης δεν είναι μόνο ζήτημα γνώσης. Είναι πρωτίστως ζήτημα βούλησης, είναι «στάσης ζωής» και αυτή ελπίζει η λογοτεχνία να καλλιεργήσει μέσα από την αισθητική συγκίνηση που δίνει στο μικρό αναγνώστη. 
Ο λογοτέχνης, χρησιμοποιώντας τους δικούς του κώδικες, τα δικά του λεκτικά μέσα, επιχειρεί να δώσει τροφή για σκέψη, να προβληματίσει, λιγότερο συχνά να υποδείξει λύσεις αλλά περισσότερο να αναδείξει την αλληλεξάρτηση των όντων που ζουν στον πλανήτη και να καταδείξει τις λεπτές ισορροπίες που συχνά υπάρχουν γύρω από περιβαλλοντικά ζήτημα και όλα αυτά, χωρίς να αντιβαίνει την βασική αρχή της παιδικής λογοτεχνίας που προστάζει αισιοδοξία και θετική αντιμετώπιση των καταστάσεων και των προβλημάτων.

Καθώς τα λογοτεχνικά βιβλία αποτελούν σε μεγάλο βαθμό μέσο αγωγής, ακόμη και αν δεν είναι αυτός ο αρχικός σκοπός τους, οι συγγραφείς καλούνται να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη πρόκληση: όχι απλώς να καταγράψουν τα μεγάλα οικολογικά προβλήματα και τις καταστροφικές τους συνέπειες για τον πλανήτη, ούτε να νουθετήσουν το μικρό αναγνώστη, αλλά να φανερώσουν μέσα από τα κείμενά τους, την αξία κάθε ύπαρξης, την αξία του σεβασμού στα στοιχεία της φύσης, ενός σεβασμού από αποτελεί εντέλει προϋπόθεση για το σεβασμό της ανθρώπινης ζωής.













Αναφορές.



1.Παπαντωνάκης Γιώργος, Εισαγωγή στην Παιδική Λογοτεχνία, Θεωρία και πράξη, Ρόδος, Φεβρουάριος 2003.

2. Άντα Κατσίκι-Γκίβαλου, Παιδική Λογοτεχνία, Θεωρία και πράξη, τόμος Α΄, σελ.13, εκδ. Καστανιώτη 1995

3. Kαρακίτσιος, Α. (2005) «Ανάγνωση Κειμένων Παιδικής Λογοτεχνίας με Οικολογικό Περιεχόμενο», στο Γεωργόπουλος, Α.Δ. (επιμ.), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Gutenberg.

4. Γιάννης Παπαδάτος, «Οικολογία στην ελληνική παιδική λογοτεχνία», στο Παιδική Λογοτεχνία, Θεωρία και Πράξη, τόμος Α΄ επιμ. Άντα Κατσίκι-Γκίβαλου. εκδ. Καστανιώτη 1995

Κυριακή 25 Μαΐου 2014

Επίσκεψη στο νηπιαγωγείο Ακρολίμνης Πέλλας.

Την Παρασκευή 23 Μαΐου, με χαρά βρέθηκα στην Ακρολίμνη Πέλλας, προσκεκλημένη του βιβλιοπωλείου Αλφαβητάρι και του 2θέσιου νηπιαγωγείου Ακρολίμνης.

Τα παιδιά του νηπιαγωγείου με τη βοήθεια των νηπιαγωγών έστησαν μια θεατρική παράσταση με αφορμή τη Μαγισσούλα που έτρωγε γράμματα.

 Όπως διαπίστωσα για μια τέτοια παράσταση απαιτούνται:

αρκετοί χαρωποί αφηγητές,


έξι παιχνιδιάρες μαγισσούλες,

Η αρχιμάγισσα Αναφανδίνα, η μαγισσούλα Αγερένια και μερικά παιδάκια πρόθυμα να μεταμορφωθούν...

Η Αναφανδίνα και η μαγισσούλα Φουφέλια

Η Δανελόη και τα μαγικά της.
Η Φριντανίτα εν ώρα δράσης.
Η μαγισσούλα Πριφινέλα που έτρωγε τα γράμματα

μπόλικο ανακάτεμα, 



 λίγες κομμένες ανάσες απο τους παρευρισκόμενους...



και τέλος, τρεις πολυτάλαντες νηπιαγωγοί και μια ανήσυχη βιβλιοπώλισσα!

Δεξιά η Δώρα, η ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Αλφαβητάρι.Αριστερά οι νηπιαγωγοί Νάσια Χαρισιάδου, Κική  Τσολακίδου και η προϊσταμένη νηπιαγωγός Άννα Χατζηκυριάκου.
Πέρασα ένα πανέμορφο απόγευμα και θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς τους ιδιοκτήτες του βιβλιοπωλείου Αλφαβητάρι, τη Δώρα και το Μάκη Λαζαρίδη, για την πρόσκληση. Είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε και φεύγω με τις καλύτερες εντυπώσεις.
Τις εκδόσεις Ψυχογιός με τη συνεργασία των οποίων πραγματοποιήθηκε και αυτή η επίσκεψη. Το Σύλλογο γονέων και κηδεμόνων που αγκάλιασε την εκδήλωση.
Και βέβαια τις νηπιαγωγούς που με μεράκι, όρεξη και τρόπο ευφάνταστο έστησαν τη θεατρική παράσταση, ενέπλεξαν δημιουργικά τα παιδιά στη δημιουργία των σκηνικών και κατάφεραν να τα κάνουν να αγωνιούν για αυτή την ημέρα.
Έφυγα παίρνοντας μαζι μου πολλά χαμόγελα και έναν από τους πίνακες που ζήλεψα και μου χάρισαν...Μικτή τεχική, ζωγραφική-κολάζ, δουλειά και των παιδιών... θα τον ζήλευε και η εικονογράφος ΜΙΣ ΜΟΛΥΒ!



Σε όλους εύχομαι υγεία και δημιουργικότητα!







Και λίγα δείγματα δουλειάς από την τάξη...
Πως με φαντάζονταν τα παιδιά; Όταν άνοιξα τον παρακάτω πανέμορφο φάκελο βρήκα τις απαντήσεις στο ερώτημά μου...






Γράφω μπροστά στο δέντρο...







Στις δύσκολες στιγμές να υποθέσω...;










Και ξανά στη φύση...


















Τρίτη 13 Μαΐου 2014

Με αφορμή την επίσκεψη στο 13ο και 22ο νηπιαγωγείο Θεσσαλονίκης.



Δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για μια επιτυχημένη επίσκεψη φιλαναγνωσίας

 
Η επίσκεψή μου ήταν κανονισμένη εδώ και μήνες. Η Έλενα Αρτζανίδου, (εκπαιδευτικός και συγγραφέας η ίδια ) σε συνεργασία με τις νηπιαγωγούς των άλλων τμημάτων, κ. Κούλα Αβραμίδου και Αλεξία Κορνέζου, είχαν επιλέξει τα βιβλία με τα οποία θα δούλευαν -Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές, Το ποτάμι που σταμάτησε να κυλά και τις Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους,- τα οποία εξυπηρετούσαν τους γνωστικούς και φιλαναγνωστικούς στόχους που ήθελαν να προσεγγίσουν, ενώ εγώ θα παρουσίαζα στα παιδιά το νέο βιβλίο μου, τη Μαγισσούλα που έτρωγε γράμματα.

Πέμπτη 8 Μαΐου. 
Μετά τη εγκάρδια υποδοχή από την κ. Αρτζανίδου και τις συναδέλφους της, προχώρησα
στον κεντρικό χώρο του νηπιαγωγείου, όπου θα πραγματοποιούνταν η συνάντηση με τα παιδιά. 
Ο χώρος ήταν από άκρη σε άκρη στολισμένος με εργασίες:
  • ζωγραφιές, 
  • εικονογραφημένα κείμενα των παιδιών,
  • εικασίες, 
  • σκέψεις,
  • ερωτήσεις,   
  • συμπεράσματα,
που γεννήθηκαν στα παιδιά τους προηγούμενους τρεις μήνες με αφορμή τις αναγνώσεις των βιβλίων μου.

Ότι εικονίζεται πίσω μου είναι δουλειές των παιδιών με αφορμή, Το ποτάμι που σταμάτησε να κυλά και τις Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους






Άποψη από την τάξη της Ε. Αρτζανίδου, Το καθαρό ποτάμι, ομαδική εργασία.







Ενδεικτικά: γνωστική προσέγγιση με αφορμή, Το ποτάμι που σταμάτησε να κυλά, από την Έ. Αρτζανίδου.


Πέρα από το γνωστικό κομμάτι, τα παιδιά σε συνεργασία με τις νηπιαγωγούς τους συνέταξαν καταλόγους με ερωτήσεις και απορίες και με τη δέουσα σοβαρότητα... με ρώτησαν πως γράφω τα βιβλία  μου, που βρίσκω τις ιδέες, πόσο χρόνο χρειάζομαι για να γράψω ένα βιβλίο κ.α.

Η τάξη της κ. Αλεξίας Κορνέζου, έγραψε το δικό της παραμύθι, Κουτρουβάλες στις σκάλες, το οποίο τα παιδιά εικονογράφησαν, έδεσαν με ένα όμορφο εξώφυλλο και μου χάρισαν! Χαίρομαι που η επίσκεψη μου αποτέλεσε αφορμή για μια τόσο ενδιαφέρουσα δραστηριότητα!

 
 





Οι νηπιαγωγοί είχαν ζητήσει  από τα παιδιά να φανταστούν πως μπορεί να είμαι, κατέγραψαν όσα ειπώθηκαν από  τα παιδιά και επιπλέον εκείνα με ζωγράφισαν...


Τα στερεότυπα δεν έπιασαν δουλειά ακόμη...


Να έχει στυλ ροκ...
   
Το πορτραίτο μου...όπως με φαντάστηκε η Ειρήνη μέσα από τα βιβλία μου...





Μετά από όλα τα παραπάνω, είναι λογικό τα παιδιά να επιζητούν με αγωνία να γνωρίσουν τον άνθρωπο που θα τα επισκεφτεί, να ακούν με προσοχή ότι έχει να τους πει και να συμμετέχουν με όρεξη, στην ανάγνωση του νέου βιβλίου, στα παιχνίδια και στις δραστηριότητες που τους προτείνει.


Άφρα μάφρα σάλα λα, μαγική μου σκούπα πέτα ψηλά! μα στο λεπτό αντί για τη μαγική της σκούπα βρέθηκε να πετά μέσα σε μια κούπα!


Έχοντας αφιερώσει ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής της στην εκπαίδευση και στη λογοτεχνία, η Έλενα Αρτζανίδου γνωρίζει καλά πως να δημιουργήσει τις ιδανικές συνθήκες ώστε τα παιδιά να ωφεληθούν στο μέγιστο βαθμό από την επίσκεψη που έχει προγραμματίσει.
Διαβάζοντας και δουλεύοντας με τα βιβλία λειτουργούσε σε πολλά επίπεδα: κάλυπτε στόχους γνωστικούς, λογοτεχνικούς και φιλαναγνωστικούς και παράλληλα ενίσχυε και καλλιεργούσε το ενδιαφέρον των παιδιών για τη συνάντησή μας. Η συνάντηση δεν ηταν ο στόχος τελικά, αλλά το αποτέλεσμα. Ήρθε ως το επιστέγασμα της δουλειάς που είχε προηγηθεί. Έτσι η συνάντηση με τον δημιουργό έχει νόημα.
Ευχαριστώ τις εκδόσεις Ψυχογιός, με την υποστήριξη των οποίων πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη και βέβαια τις τρεις νηπιαγωγούς για την όμορφη συνεργασία τους, που μου χάρισε μια υπέροχη μέρα.
Επιπλέον, οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Έλενα Αρτζανίδου, όχι μόνο για τον επιτυχημένο συντονισμό αυτής της δράσης, αλλά και για όλα τα χρόνια που με στηρίζει ηθικά και πρακτικά, διαβάζοντας, αγαπώντας και δουλεύοντας με τα βιβλία μου.

Με τις κυρίες Έ. Αρτζανίδου και Κ.Αβραμίδου

Με τις κυρίες Ε. Αρτζανίδου και Α. Κορνέζου

Τρίτη 29 Απριλίου 2014

Η γραφή στη νηπιακή ηλικία.


Ο ρόλος της οικογένειας

 

Η κατάκτηση του προφορικού λόγου από τα παιδιά επιτυγχάνεται πριν το νηπιαγωγείο με τρόπο φυσικό, στο πλαίσιο της επικοινωνίας που αναπτύσσεται στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Αντίθετα, η γραφή και η ανάγνωση επιτυγχάνονται στο σχολείο, στα πλαίσια της θεσμοθετημένης μάθησης. 
Θα ήταν ωστόσο χρήσιμο για τους γονείς να γνωρίζουν πως οι ίδιοι μπορούν να έχουν σημαντικό ρόλο στον εγγραματισμό του παιδιού τους που αρχίζει πολύ νωρίτερα από την είσοδό του στην Α΄ δημοτικού, ακόμη και πριν την είσοδο του παιδιού στη χρονιά του Νηπιαγωγείου. 
Με τον όρο ''εγγραματισμό'' εννοούμε, την ικανότητα του παιδιού όχι μόνο να γράφει και να διαβάζει, αλλά να χειρίζεται αποτελεσματικά το γραπτό και προφορικό λόγο, (να κατανοεί, να ερμηνεύει, να παράγει, να κρίνει) σε όλες του της μορφές, στην καθημερινή ζωή.



Παλαιότερες αντιλήψεις.
Παλαιότερα, ανάγνωση θεωρούνταν η φωνητική απόδοση των γραμμάτων με ήχους, ενώ  γραφή, η μεταγραφή του προφορικού λόγου με τη βοήθεια του γραπτού κώδικα, των γραμμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο για να διαβάσει ή να γράψει ένα παιδί έπρεπε να κατακτήσει ένα συγκεκριμένο επίπεδο νοητικής ωρίμανσης και έπειτα να καλλιεργεί με ατέρμονες επαναλήψεις αυτές τις δεξιότητες. Οι απόψεις όμως για την γραφή είναι πια εντελώς διαφορετικές. (1) 
Οι δραστηριότητες του γραπτού λόγου στο νηπιαγωγείο πρέπει να συνδέονται με την αναζήτηση του νοήματος και όχι με την απλή μεταφορά των γραμμάτων στο χαρτί. Δίνεται έτσι έμφαση σε έναν από τους πρωταρχικούς σκοπούς της γραφής και της ανάγνωσης που είναι η επικοινωνία.

Στο Νηπιαγωγείο αναπτύσσονται πια πάμπολλες δραστηριότητες που προωθούν, στηρίζουν, οδηγούν στην ανάπτυξη και καλλιέργεια της γραφής και της ανάγνωσης, δυο εξαιρετικά σύνθετων γνωστικών δραστηριοτήτων, η εκμάθηση των οποίων αποτελεί αναμφίβολα έργο του σχολείου.
Με ποιο τρόπο όμως μπορεί το οικογενειακό περιβάλλον να επηρεάσει θετικά και να διευκολύνει  την κατάκτηση του γραπτού λόγου;


Σύμφωνα με τους μελετητές "τα παιδιά που προέρχονται από εγγράμματα περιβάλλοντα, επειδή έρχονται από νωρίς σε επαφή με το γραπτό λόγο και βλέπουν για ποιο σκοπό τον χρησιμοποιούν οι ενήλικοι, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται από νωρίς την κοινωνική του διάσταση, τους λόγους δηλαδή για τους οποίους γράφουμε και διαβάζουμε, κατανόηση που αποτελεί κίνητρο για την εκμάθησή του."(2)  

Τα παιδιά όπως προαναφέρθηκε έρχονται σε επαφή με το γραπτό λόγο πολύ πριν την είσοδό τους στο Νηπιαγωγείο. Στον πολιτισμό μας η γραφή υπάρχει παντού: Από την οθόνη της τηλεόρασης και τις διαφημιστικές αφίσες, ως τις επιγραφές των καταστημάτων, στις συσκευασίες των προϊόντων, στα παιχνίδια, στα ρούχα και στα παπούτσια που φοράνε.
Όλα αυτά αποτελούν ερεθίσματα που κεντρίζουν τα παιδιά από πολύ νωρίς να κάνουν υποθέσεις γύρω από την γραφή. Συχνά ωστόσο χρειάζεται κάποιος ενήλικας να στρέψει την προσοχή των παιδιών σε αυτά.
Σκοπός των γονιών βέβαια δεν μπορεί να είναι ούτε να «προλάβουν», ούτε να «υποκαταστήσουν» τον/την νηπιαγωγό που έχει τις σπουδές, τις γνώσεις και την εμπειρία να φέρει συστηματικά το παιδί σε επαφή με το γραπτό λόγο. Γνωρίζοντας όμως την τεραστία σημασία της πρώιμης επαφής των παιδιών με την κουλτούρα του γραπτού, έχει υποχρέωση να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες και τα ερεθίσματα που του προσφέρει η καθημερινότητα.

Δράσεις των γονιών με τα παιδιά για την καλλιέργεια του γραπτού και προφορικού λόγου.

  1. Ανάγνωση βιβλίων/ Πρόσβαση σε βιβλιοθήκη.
Διαβάζουμε στα παιδιά συστηματικά βιβλία, τα παροτρύνουμε να μας διαβάσουν και εκείνα (το κάνουν εξαιρετικά «διαβάζοντας» τις εικόνες..)
Μάλιστα έχει αποδειχθεί πως υπάρχει "στενή συσχέτιση μεταξύ της εμπειρίας να τους έχουν διαβάσει παραμύθια και των πιθανοτήτων τους στη σχολική επιτυχία."(3)
Φροντίζουμε να υπάρχουν βιβλία στο σπίτι και μάλιστα σε εμφανή και προσιτή από τα παιδιά θέση.

2.Αξιοποιούμε καταστάσεις της καθημερινότητας όπως:
α) Διαβάζουμε μαζί με τα παιδιά,
  • την αλληλογραφία,
  • τις προσκλήσεις για γενέθλια,
  • τα διαφημιστικά φυλλάδια,
  • τα έντυπα ΟΤΕ, ΔΕΗ, κτλ.
Έτσι τα παιδιά κατανοούν έμπρακτα τις πολλές διαστάσεις του γραπτού λόγου: ενημέρωση, επικοινωνία, πληροφόρηση, μάθηση, ψυχαγωγία, ευχαρίστηση.
β) Παρατηρούμε μαζί με τα παιδιά το γραπτό λόγο σε κουδούνια, προϊόντα, ρούχα, παπούτσια, εφημερίδες, περιοδικά κτλ. Παρακινούμε τα παιδιά να εικάσουν τι λέει. 
γ)Συντάσσουμε από κοινού με τα παιδιά τον κατάλογο με τα ψώνια του super market.
δ) Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να γράφουν:
  •        το  όνομά τους,
  •       τη δική τους ιστορία,
  •        το γράμμα στον Άγιο Βασίλη και σε αγαπημένα πρόσωπα που ζουν μακριά.
  •       Να φτιάχνουν ευχετήριες κάρτες με κάθε αφορμή.
  •    Αναλαμβάνουμε εμείς, αν μας το ζητήσουν, το ρόλο του γραφέα. Σταδιακά, αποκτώντας περισσότερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους τα παιδιά επιχειρούν εκείνα να γράψουν.

Ας θυμόμαστε πως:
  • Εναλλακτικές δραστηριότητες όπως η κατασκευή παιχνιδιών, το θέατρο και η ανάγνωση παραμυθιών συντελούν σημαντικά στην εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης. (4)
  • Στόχος δεν είναι να μπορέσουν όλα τα παιδιά να γράψουν και να διαβάσουν από την ηλικία των 4 ετών. Κάθε παιδί έχει δικούς του ρυθμούς ανάπτυξης που απαιτούν τον απόλυτο σεβασμό της οικογένειας.
  • Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε όμως είναι να δείξουμε στα παιδιά για ποιο λόγο γράφουμε και διαβάζουμε και να τους δώσουμε το κίνητρο.  
  •  Και να έχουμε συνεχώς στο μυαλό μας πως: «το κίνητρο δεν είναι ούτε έμφυτο ούτε αιώνιο: πρέπει να ενθαρρύνεται και να διατηρείται. (5)

 Στάδια κατάκτησης του γραπτού λόγου. (6)

Τα στάδια από τα οποία περνά η γραφή των παιδιών, έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και μάλιστα θα έλεγε πως είναι ιδιαιτέρως χαριτωμένα! Δεν σημαίνει βέβαια πως ένα παιδί θα περάσει με αυτή την ακολουθία όλα τα στάδια. Δεν είναι καθόλου απίθανο, για παράδειγμα, να περάσει από το πρώτο στο τρίτο στάδιο χωρίς τα ενδιάμεσα ή να διακρίνουμε στη γραφή του στοιχεία ανάμεικτα από διαφορετικά στάδια. Η καταγραφή των σταδίων αφορά  στην πλειοψηφία των παιδιών.

1.Σχέδιο-ζωγραφική (γρήγορα ωστόσο, και σίγουρα πριν φτάσουν στο νηπιαγωγείο, αρχίζουν να διαφοροποιούν τις ζωγραφιές από τα γράμματα.)
2.Σκαριφήματα–ψευδογράμματα (σχήματα που μοιάζουν με τα γράμματα, φωτογραφία 2).
3.Γράμματα και αριθμοί (τα χρησιμοποιούν ανάμεικτα για να σχηματίσουν λέξεις, φωτογραφία 1)
4.Σελίδες γεμάτες γράμματα που επαναλαμβάνονται ασταμάτητα. 
5.Συγκεκριμένες γραφές, γραμματάκια στη σειρά που σχηματίζουν μικρές η μεγαλύτερες λέξεις, άλλοτε με νόημα (π.χ. το όνομά τους) και άλλοτε όχι, φωτογραφία 1.

Επίσης:
  • Το μέγεθος της λέξης μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το μέγεθος του αντικειμένου/ υποκειμένου στο οποίο αναφέρονται. (μεγάλο ζώο μεγάλη λέξη, μικρό ζώο μικρή λέξη!)
  • Γράφουν διαφορετικές λέξεις αλλάζοντας μονάχα την σειρά λίγων γραμμάτων που γνωρίζουν.
Βήμα βήμα οδηγούνται στις:
  • Συλλαβική γραφή  (τόσα γράμματα όσα οι συλλαβές της λέξης. Συχνά προτιμούν τα φωνήεντα.)
  • Συλλαβο-αλφαβητική γραφή
  • Αλφαβητική (φωτογραφίες 4 και 5)

 Η λέξη δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί! Πρόκειται ίσως για προσπάθεια γραφής του ονόματος ''Γιάννης''. (3,5 ετών) φωτ.1

Σκαριφήματα-ψευδογράμματα 3 ετών. (φωτ. 2)

Προσπαθεί να γράψει το όνομα ''Αναστασία'' επαναλαμβάνοντας τα γράμματα που γνωρίζει. 3-3,5 ετών. (φωτ. 3)

Μια φορά και έναν καιρό ήταν η μαμά παπούτσι που τη φορούσε μια κυρία και ήτανε και το παιδάκι και ήτανε και ο μπαμπάς, (αλφαβητική γραφή 5-5,5 ετών, φωτ.4 )

Μια φορά και ένα καιρό ήτανε μια καρδούλα, αυτή η καρδούλα ήτανε βασίλισσα και αυτή η βασίλισσα φορούσε ένα στέμμα πολύ χρυσό...(αλφαβητική γραφή 5,5 ετών, φωτ. 5)

Όταν τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας γράφουν, δεν διορθώνουμε τα λάθη τους, ούτε τα αποδεχόμαστε. Επιβραβεύουμε ωστόσο τα παιδιά λέγοντας για παράδειγμα «Μου αρέσει πολύ ο τρόπος που το έγραψες!»  Και τα προβληματίζουμε... "Λες να μπορούσαμε να το γράψουμε και αλλιώς;"

Τα παιδιά στην προσπάθειά τους να διαβάσουν αυτό που έγραψαν συχνά θα έρθουν σε αδιέξοδο. Αυτό σχεδόν πάντα τα ωθεί να προσπαθούν να ανακαλύψουν και να εξερευνήσουν όλο και περισσότερο τον μυστήριο κόσμο της γραφής και της ανάγνωσης.

Ο ρόλος του γονιού (όπως και του δασκάλου) είναι να ενθαρρύνει και να ενισχύει το παιδί δίνοντας πάντοτε έμφασή σε αυτά που καταφέρνει και όχι σε αυτά που δεν μπορεί να κάνει.








Αναφορές



1.Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί. Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης, Αθήνα, σελ 109.

2.Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί. Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης, Αθήνα, σελ 108.

3.Γραφή και Ανάγνωση, τόμος 1,  Πως μαθαίνουν τα παιδιά γραφή και ανάγνωση, Α.Π.Θ, Κέντρο Καινοτόμων Εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Πιλοτικά προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας, Μετ. Μελίνα Παναγιωτίδου, επιστημονική υπεύθυνη και συντονισμός Τζέλα Βαρνάβα- Σκούρα. σελ 82

4.Πρώτη ανάγνωση και γραφή, Συνεργασία σπιτιού – σχολείου-Παιδιού, Ευρωπαϊκές εμπειρίες, Εκδόσεις Έκφραση, Αθήνα 1995, σελ. 134

5.Γραφή και Ανάγνωση, τόμος 1,  Πως μαθαίνουν τα παιδιά γραφή και ανάγνωση, Α.Π.Θ, Κέντρο Καινοτόμων Εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Πιλοτικά προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας, Μετ. Μελίνα Παναγιωτίδου, επιστημονική υπεύθυνη και συντονισμός Τζέλα Βαρνάβα- Σκούρα. Σελ. 92

6.Γραφή και Ανάγνωση, τόμος 1, Πως μαθαίνουν τα παιδιά γραφή και ανάγνωση, τόμος 2, Α.Π.Θ, Κέντρο Καινοτόμων Εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Πιλοτικά προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας, Μετ. Μελίνα Παναγιωτίδου, επιστημονική υπεύθυνη και συντονισμός Τζέλα Βαρνάβα- Σκούρα.

7.Γραφή και Ανάγνωση, τόμος 2, Τρόπος διδασκαλίας της γραφής και της ανάγνωσης, Α.Π.Θ, Κέντρο Καινοτόμων Εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Πιλοτικά προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας, Μετ. Μελίνα Παναγιωτίδου, επιστημονική υπεύθυνη και συντονισμός Τζέλα Βαρνάβα- Σκούρα.

8.Έλση Ντολιοπούλου, Σύγχρονες Τάσεις της Προσχολικής Αγωγής, τυπωθήτω, 2001.

Κυριακή 6 Απριλίου 2014

Συναντήσεις με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου 2014



Τετάρτη 2 Απριλίου
 Δημοτική Βιβλιοθήκη Τυρνάβου


Παρουσίαση της Μαγισσούλας που έτρωγε γράμματα στις πρώτες τάξεις (Ά δημοτικού) των πέντε δημοτικών σχολείων της πόλης. 
Ευχαριστώ την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης κ. Αντιγόνη Χαρού και τη συνάδελφό της κ.Ειρήνη Τσαγκοπούλου για την πρόσκληση. 
Είναι αξιέπαινη η προσπάθεία τους να γνωρίσουν στα παιδιά και στους δασκάλους τη βιβλιοθήκη της πόλης τους.


Δημοτική Βιβλιοθήκη Τυρνάβου, πολλά πολλά παιδιά ψάχνουν τα... γράμματα που έφαγε η μαγισσούλα...
Με την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης κ. Αντιγόνη Χαρού και την συνάδελφό της κ. Ειρήνη Τσαγκοπούλου.

Πέμπτη 3 Απριλίου
Δημοτική Βιβλιοθήκη Λάρισας
συναντήσεις με παιδιά σχολείων της πόλης μας.

Η Εβδομάδα Παιδικού Βιβλίου κατά τη διάρκεια της οποίας μαθητές της πόλης συναντούν Έλληνες συγγραφείς παιδικών βιβλίων, πραγματοποιείται εδώ και 8 χρόνια στη Λάρισα. Συνδιοργανωτές είναι η Αντιδημαρχία Πολιτισμού και το Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών Ν.Λάρισας, με την φροντίδα του οποίου πραγματοποιούνται οι εκδηλώσεις καθώς έχει τη γνώση και την εμπειρία. 
Φέτος ''η Εβδομάδα παιδικού βιβλίου''περιορίστηκε δυστυχώς στις 3 ημέρες.
Οι συναντήσεις με τα παιδιά ήταν ενδιαφέρουσες αφού οι εκπαιδευτικοί είχαν φροντίσει να προετοιμάσουν με ανάγνωση βιβλίων μου τα παιδιά και έτσι είχαν ενισχύσει το ενδιαφέρον τους για τη συνάντησή μας. Εκτός απο τις παρουσιάσεις βιβλίων μου που επιλέγησαν για κάθε ηλικία, μιλήσαμε για την Παγκόσμια ημέρα Παιδικού βιβλίου, διαβάσαμε το μήνυμα και είδαμε την αφίσα που φέτος μας ήρθε απο την Ιρλανδία.

Με τα παιδιά της Β΄και Γ τάξης του 41ου δημοτικού, διαβάσαμε αποσπάσματα απο το Ένα ποντικι αλλιώτικο απο τα αλλα, και προσπαθήσαμε να ανακαλύψουμε πιο είναι αυτό το αλλιώτικο ποντίκι.... τι διαφορετικό έχει βρε αδερφέ και οι άνθρωποι το προσέχουν σαν τα μάτια τους;


Με τους μαθητές της Β΄και Γ΄του 41ου δημοτικού.


Με τα παιδιά της ΣΤ΄ τάξης διαβάσαμε αποσπάσματα και μιλήσαμε για το σχολικό εκφοβισμό μέσα από τις Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους.








Με τους μαθητές της ΣΤ΄.





Με τα νήπια του 5ου Παιδικού Σταθμού.
Και με τα νήπια διαβάσαμε και... γελάσαμε με τη μαγισσούλα που έτρωγε γράμματα.











Ευχαριστώ τους συνδιοργανωτές για την πρόσκληση και ιδιαιτέρως την κ.Ελένη Χριστούλα-Πατελοδήμου από τον ΠΟΚΕΛ. Εύχομαι του χρόνου ο θεσμός της Εβδομάδας παιδικού βιβλίου να επανέλθει στους προηγούμενους ρυθμούς του και να διαρκέσει ολόκληρη την εβδομάδα, προσφέροντας σε περισσότερα παιδιά της πόλης μας την ευκαιρία για μια συνάντηση με τα βιβλία και τους δημιουργούς τους.




Παρασκευή 4 Απριλίου 
2ο Δημοτικό Σχολείο Πλατυκάμπου(Γαλήνη)Λάρισας


Μια εξαιρετική επίσκεψη που ήρθε ως το επιστέγασμα της ''δουλειάς" που ήδη είχε γίνει με το βιβλίο, Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους, αλλά και ως... ενίσχυση για τη δουλειά που θα συνεχιστεί με το βιβλίο μετά την επίσκεψη μου...Υπεύθυνη η δασκάλα της τάξης, η κ. Ζαραχούλη που με απλές δράσεις αγκαλιάζουν τα βιβλία με τους 13 μαθητές της.
Έτσι η συνάντησή μας ήταν αληθινά αναζωογονητική για μένα.
Όμορφες ερωτήσεις, ενδιαφέροντες προβληματισμοί, σκέψεις, εξομολογήσεις, απορίες, ενθουσιασμός! Ευχαριστώ την κ. Ζαχαρούλη για την πρόσκληση και την υπέροχη εμπειρία.


Τα απίθανα μολύβια, τα απίθανα...παιδάκια της τρίτης τάξης.





Με το διευθυντή του 2ου Δ.Σ.Πλατυκάμπου και την δασκάλα της Γ΄τάξης κ Όλγα Ζαχαρούλη.

Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω πως η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου (όπως και κάθε παγκόσμια ημέρα) δεν μπορεί  να λειτουργήσει θετικά, όταν είναι η μοναδική μέρα του χρόνου που τα παιδιά μιλάνε για τα βιβλία ή ακόμη χειρότερα, διαβάζουν κάποιο βιβλίο. Διαβάζουμε λοιπόν όσο μπορούμε, ως δάσκαλοι και γονείς στα παιδιά μας όλο το χρόνο και αν θέλουμε, οργανώνουμε την Παγκόσμια ημέρα ή οποιαδήποτε άλλη μέρα, μια εκδήλωση, επίσκεψη, συνάντηση με το συγγραφέα κάποιου από τα βιβλία που διαβάσαμε και μας άρεσε. Έτσι η εκδήλωσή μας θα έχει νόημα.